Wbrew powszechnemu przekonaniu rock progresywny nie zniknął wraz z nadejściem mody na muzykę punk, a permanentny brak wsparcia medialnego nie przeszkodził w powstawaniu nowych progrockowych zespołów i kreowaniu przez nie nowej muzyki. Wiem, że szczególnie młodszemu pokoleniu trudno sobie to dziś wyobrazić, ale nie tak dawno temu komunikacja między ludźmi, fanami i artystami odbywała się ustnie i listownie. Ponieważ większość mediów, tak jak i teraz, skupiała się głównie na mainstreamie, to informacje o tym, co dzieje się na scenie rocka progresywnego, co było wydawane i kogo warto było zobaczyć na żywo rozpowszechniane były przez fanziny i niezależne magazyny. Większość z tych czasopism przetrwała zaledwie kilka numerów, podczas gdy inne trwały przez wiele lat, ale wszystkie odegrały przeogromną rolę w rozpowszechnianiu informacji o progrockowym gatunku.
Jednym z najważniejszych był angielski Feedback. Ukazywał się od 1988 roku i początkowo był biuletynem Mensa Rock Music Special Interest Group, ale kiedy nasz stały współpracownik, Kev Rowland, został sekretarzem redakcji w 1990 roku, postanowił przekształcić go w magazyn promujący muzykę, o której często nie pisano w prasie głównego nurtu. Feedback szybko stał się jednym z kluczowych promotorów undergroundowej sceny progresywnej, a Rowland jednym z najbardziej znanych i cenionych recenzentów. Nieco później publikował w magazynie „Rock 'n' Reel”, a także pisał dla witryny Ghostland w pierwszych dniach obecności muzyki progresywnej w internecie.
Rowland zebrał wszystkie swoje recenzje i wywiady napisane w latach 1991-2006 w trzech książkach o wspólnym tytule „The Progressive Underground”. Ukazały się on w latach 2019-2020 (ich małoleksykonowe omówienia znajdują się tutaj: Vol. 1, Vol. 2 oraz Vol. 3). Trzeba wiedzieć, że pierwotnie miała to być tylko jedna książka, ale liczba haseł, tytułów i recenzji (przekraczająca łącznie ponad pół miliona) była zbyt duża, więc zamiast tego postanowiono podzielić ją na łatwe do strawienia kawałki. Kolejne części spotkały się z szerokim uznaniem czytelników, fanów i fachowców, a seria wydawnicza „The Progressive Underground” odbiła się szerokim echem w środowisku, które zaczęło o niej mówić jako o swoistej ‘Biblii progresywnego rocka’.
I na tych trzech tomach seria miała się zakończyć, gdyż z założenia miała ona uchwycić czas, kiedy Rowland pisał dla magazynu Feedback. Jednak pomimo tego, że Feedback nie ukazuje się już od dawna, a kilkanaście lat temu Rowland przeniósł się z Anglii do Nowej Zelandii, to dzięki temu, że nawet mieszkając teraz na drugim końcu świata zaczął on ponownie pisać i publikować swoje teksty (m.in. na naszych łamach w dziale REVIEWS), a że wszystkie jego recenzje zostały teraz zapisane w formie cyfrowej i nie trzeba było ich przywracać do życia ze słabo kserowanych fanzinów, nabrał on przekonania, że warto kontynuować ten cykl, bo dobra muzyka nigdy przecież nie skończyła się ukazywać na tych płytach.
Ta decyzja doprowadziła do wydania czwartego tomu, który obejmuje teksty i recenzje z lat 2008-2013, ze wszystkimi okładkami albumów w pełnym kolorze. W przeciwieństwie do wcześniejszych części serii „The Progressive Underground”, czwarty tom zawiera pełny alfabet wykonawców i zrecenzowanych płyt, kilka recenzji książek, krążków DVD oraz kilka wywiadów. Przedmowę napisał szanowany recenzent Olav M. Björnsen, a komentarze na tylnej okładce pochodzą od Thierry'ego Sportouche’a z francuskiego pisma Acid Dragon (jednego z najdłużej działających fanzinów rocka progresywnego na świecie) oraz Jerry'ego van Kootena, założyciela bardzo wpływowego holenderskiego portalu Dutch Progressive Rock Pages (DPRP.Net). Razem ci czterej niezłomni ‘muszkieterowie’ sceny progresywnej mają ponad łącznie 100-letnie doświadczenie w pisaniu o muzyce, którą tak skutecznie promują.
Wraz z wcześniejszymi trzema tomami serii „The Progressive Underground”, ta nowa książka rzuca szeroki strumień światła na współczesną scenę progresywną, która jest wciąż krytycznie ignorowana przez większość współczesnych recenzentów. Ta książka dostarcza wiele ciekawych informacji o muzyce i podaje je w bardzo przystępny i konstruktywny sposób. Dzięki niej można odkryć świetną muzykę, wspaniałych wykonawców i myślę, że śmiało można ją wykorzystać jako przewodnik do poszerzania własnej kolekcji płyt oraz do zrozumienia, że prog rock tak naprawdę nigdy nie umarł. Po prostu zszedł do podziemia.
Tom 4. książki „The Progressive Underground” można wygrać w naszym maloleksykonowym Konkursie Sierpniowym oraz można go nabyć pod tym linkiem. Zawiera on następujące hasła: Acid Rain, Adramelch, After…, Ahleuchatistas, Ajalon, Akin, Akphaezya, Albion, Anathema, Andeavour, Anekdoten, Antonius Rex, Apogee, Arabs In Aspic, Archangelica, Ark, Art Cinema, Arz, Asia, Atmosfear, Jeff Aug, The Avengers, Ayreon, Azazello, Batisfera, Beam-Light, Beardfish, Believe, Benesser, Alessandro Bertoni, Beyond The Labyrinth, Big Big Train, A Big Goodbye, The Black Noodle Project, The Blank Attack, Blind Stare, The Blue Project, The Bob Lazar Story, Bill Bruford, Dewa Budjana, Cailyn, Carmen, Centric Jones, Il Cercio D’oro, The Chant, Circle Of Illusion, Citizen Cain, Barry Cleveland, Clock Paradox, Comedy Of Errors, Copernicus, Corvus Stone, A Cosmic Trail, Crayon Phase, Credo, Crowned In Earth, Cryptic Vision, Cynic, Daemonia, Dante, Daymoon, Dead Heroes Club, Mark Dean’s Caldera, Deafening Opera, Francis Décamps, Deeexpus, Freddy Delirio, Delta Saxophone Quartet, Dialeto, Discipline, Disperse, Diversion Voice, Dorian Opera, Doubt, Druckfarben, Dynamo Bliss, Dyonisos, Echoes, Edison's Children, Electric Forgiveness, Elora, Enid, The Enid, Ephel Duath, Eternal Deformity, Everwood, Factory Of Dreams, Fairclough & Yuell, Sean Filkins, Final Conflict, Fleshgod Apocalypse, The Flower Kings, Forgotten Suns, 41point9, The Fractured Dimension, Framepictures, The Future Kings Of England, The Gak Omek, Galahad, Gekko Projekt, Gens De La Lune, Ghost Circus, Michael Gill, Giltrap Wakeman, Glass Hammer, Andrew Gorzyyca, Rob Gould, Grendel, Greylevel, Guapo, Guerilla Tree, Guill & Jem, Steve Hackett, Haken, Half Light, Haze, Headspace, High Wheel, Allan Holdsworth, Holdsworth Pasqua Haslip Wackerman , Lars Hollmer, I And Thou, Gennady Ilyin, Ingranaggi Della Valle, Iona, IQ, Jack Dupon, Jadis, Janel And Anthony, Jeremy, Jeremy & Progressor, Kampec Dolores, Karcius, Karda Estra, Katatonia, KBB, Kebu, Kingbathmat, Knitting By Twilight, Kompendium, Greg Lake, Landmarq, Lantinor, Sven Larsson, Legend, Leprous, Ligro, Lodgic, Logic Mess, Lost World Band, Johannes Luley, Lunatic Soul, Machine Mass Trio, Maelstrom, Magic Pie, Magna Vice, Mahogany Frog, Manning, Marbin, Marillion, Mars Hollow, Peter Matuchniak, Mayfair, Rob Mazurek Octet, Mermaid Kiss, Metamorphosis, Methexis, Metus, Millenium, Rick Miller, David Minasian, Mr So & So, Moebius Cat, Mondrian Oak, Moon Safari, Moraine, Patrick Moraz, Neal Morse, Tim Morse, Moth Vellum, Muse, My Soliloquy, Mystery, Bader Nana, Nemo, Never Wasn’t, Ne Obliviscaris, Nine Stones Close, Clive Nolan, Oceans 5, Odin’s Court, Øresund Space Collective, Orphaned Land, Osada Vida, Paatos, Padre, Panic Roo, Pendragon, Perhaps, Perihellium, The Pineapple Thief, The Pitts/Minnemann Project, Poor Genetic Material, Primitive Instinct, Profusion, Prymary, Pseudo/Sentai, Psychic For Radio, Psychema, Psycho Praxis, Puzzle King, Quasar, Quidam, Rachel’s Birthday, Red Jasper, Alec K. Redfearn And The Eyesores, Alan Reed, Reserve De Marche, Retrospective, Riverside, Roswell Six, Andrew Roussak, Roz Vitalis, The Safety Fire, Saga, São Paulo Underground , Andy Sears, Sh.Tg.N, Shadow’s Mignon, Shineback, Silent Voices, Reveal The Change, Silhoutte, Simak Dialog, Simon Says, Carsten Sindvald, Sky Architect, The Skys, Slivovitz, Soft Machine Legacy, Soniq Theater, Spock’s Beard, Standing Ovation, Starkill, State Urge, Stormy Atmosphere, Supernal Endgame, Syzygy, t, The Tangent, Robin Taylor, Taylor’s Free Universe, Taylor’s Universe, Thieves’ Kitchen, Thinking Plague, 3rdegree, This Misery Garden, Threshold, Tohpati Ethnomission, Toja, Devin Townsend Project, Traumhaus, Darrel Treece-Birch, Twelfth Night, The Twenty Committee, Vangough, Votum, Rick Wakeman, Roger Waters, Damian Wilson, Wolfspring, Xanadu, Yagull, Zen Rock And Roll, Zip Tang, Zyle Kukly.
